Kto z nas zastanawia się nad tekstem libretta, kiedy czytamy je na ekranie nad sceną, siedząc wygodnie w fotelu w teatrze operowym? Czy zauważamy, że tłumaczenie jest wierszowane, pisane anachroniczną polszczyzną lub z błędami? A może doceniamy aktualność języka i odniesień, ogólny sznyt czy dowcip, który za chwilę znika, by ustąpić miejsca nowym kwestiom? Najprawdopodobniej nie: większość z nas uważa tłumaczenie, które jest przecież słownym nośnikiem akcji i emocji – za coś oczywistego.
Interdyscyplinarna książka Mateusza Wiśniewskiego „Libretto i sztuka jego przekazu. Czeska opera w Polsce – wybrane zagadnienia tekstu i języka” łączy perspektywę językoznawczą (czeskie i polskie teksty librett) i komunikacyjną (sposób pokazania ich publiczności) z praktyką teatralną – koniecznością dostosowania tłumaczenia do zmieniających się warunków inscenizacyjnych, skrótów muzycznych i języka pragmatycznego, który ma mieć zarówno funkcje estetyczne, jak i być funkcjonalny względem przedstawienia, które oglądamy.
Książka zainteresować może zarówno melomanów, jak i artystów pracujących w teatrach (bo jest to zasadniczo książka o sztuce operowej); tłumaczy nie tylko z czeskiego (ponieważ wiele wskazówek i obserwacji jest uniwersalnych); fanów czeskiej kultury (ponieważ zawiera ciekawostki o czeskich kompozytorach, librecistach i historiach analizowanych tytułów, wśród których znajdują się dzieła m.in. Leoša Janáčka, Antonína Dvořáka czy Bohuslava Martinů).
Jak pisze autor, „opera jest powszechnie uważana za sztukę w dużym stopniu niezrozumiałą i wymagającą, formę przestarzałą i skostniałą w granicach, jakie gatunek wyznaczył sobie sam przed kilkoma wiekami. Tak jednak nie jest: kiedy dziś pójdziemy do teatru operowego na spektakl, który jest spójnie wyreżyserowany, dobrze zaśpiewany i zagrany, zauważymy, że wszystkie te wyobrażenia są nieaktualne”.
Publikacje takie tak „Libretto i sztuka jego przekazu…” – choć formalnie naukowe – z pewnością przyczyniają się do popularyzowania i promowania sztuki operowej w jej szerokim wymiarze. (in)
„Libretto i sztuka jego przekazu. Czeska opera w Polsce – wybrane zagadnienia tekstu i języka”, Mateusz Wiśniewski, IKR[i]BL Wydawnictwo Naukowe, Siedlce 2019