Organy piszczałkowe to jeden z najbardziej niezwykłych wynalazków, jakie kiedykolwiek powstały. Pod względem rozmiarów, siły brzmienia, możliwości kolorystycznych i zakresu częstotliwości przewyższają orkiestrę symfoniczną. Wygląd nowego imponującego instrumentu montowanego właśnie w Sali Głównej Narodowego Forum Muzyki doskonale komponuje się z nowoczesnym wnętrzem, zaś jego brzmienie to kolejny powód, dla którego stolica Dolnego Śląska jest uważana za jedno z najważniejszych miejsc na muzycznej mapie Polski.
Instrument, który znajduje się w Sali Głównej Narodowego Forum Muzyki, jest utrzymany w stylu dziewiętnastowiecznych francuskich organów symfonicznych. Został wykonany przez firmę Orgelbau Klais z Bonn, założoną w 1882 roku. Główną osobą odpowiedzialną za powstanie instrumentu jest prawnuk założyciela tej manufaktury – Philipp Klais. Organy ważą około 30 ton, są szerokie na 9 metrów, wysokie na 14 metrów i głębokie na 4,5 metra. Ich montaż zajął w sumie około 30 000 godzin, a odpowiedzialnych za niego było aż 45 osób. „Centrum dowodzenia” instrumentu jest stół gry, przy którym znajdują się klawiatury ręczne, zwane manuałami, włączniki registrowe uruchamiające poszczególne głosy, a także klawiatura nożna, czyli pedał. Organy zamontowane w Narodowym Forum Muzyki posiadają dwa stoły gry. Jeden z nich został zlokalizowany na stałe przy fasadzie instrumentu, drugi zaś jest przenośny i może zostać umieszczony w dowolnym miejscu na estradzie. Za zmianę barwy brzmienia odpowiadają poszczególne głosy, imitujące konkretne instrumenty lub ich grupy. Nowe organy dysponują 80 głosami (w tym pięcioma perkusyjnymi). Składają się z 4700 piszczałek, które w większości zostały wykonane ze stopów cyny; jedynie niewielka ich część (312) jest zbudowana z drewna. Największa piszczałka ma wysokość 12 metrów, najmniejsza zaś tylko 11 milimetrów. Dmuchawy organów mogą przepompować w ciągu minuty nawet 180 metrów sześciennych powietrza.
18 kwietnia 2020, godz. 18.00
Inauguracja organów
Pierwszy koncert z wykorzystaniem nowego instrumentu zapowiada się nader atrakcyjnie, zagra na nim bowiem troje światowej klasy wirtuozów.
Ton Koopman to holenderski organista, klawesynista i dyrygent specjalizujący się w muzyce dawnej. Jest jednym z najbardziej znanych i rozpoznawalnych artystów zajmujących się wykonawstwem historycznym. W programie jego recitalu znajdą się cztery dzieła Johanna Sebastiana Bacha, twórcy, który był także cenionym wirtuozem organów.
Drugą część koncertu wypełni gra urodzonej w Tokio Mari Fukumoto. Artystka rozpocznie występ od wykonania pełnej przepychu organowej aranżacji wstępu do opery Śpiewacy norymberscy Richarda Wagnera. Element odprężenia wniesie liryczne, intymne Andante z wariacjami Felixa Mendelssohna Bartholdy’ego. Występ artystki zwieńczy wykonanie niezwykle oryginalnej II Etiudy organowej „Coulée” Györgya Ligetiego. Zróżnicowanie utworów w programie świetnie pokaże możliwości nowego instrumentu.
Francuski organista i kompozytor Thierry Escaich jest ceniony zwłaszcza za swoją działalność na polu improwizacji, w czym zresztą celują organiści wykształceni we Francji. Występ Escaicha będzie też przypomnieniem faktu, że w dawniejszych epokach improwizowanie było dla wykonawców chlebem powszednim, a zapis nutowy traktowano z dużą dozą swobody.
18 kwietnia 2020, godz. 23.00
Upiór w operze
Wielką atrakcją wieczoru inaugurującego organy w Sali Głównej NFM będzie projekcja należącego do klasyki kinematografii filmu grozy Upiór w operze, nakręconego w 1925 roku. Towarzyszyć jej będzie improwizacja w wykonaniu wybitnego francuskiego organisty Thierry’ego Escaicha.
Wykonywanie improwizowanego akompaniamentu do niemych filmów na organach lub fortepianie jest jedną z pasji Thierry’ego Escaicha. W 1999 roku stworzył ścieżkę dźwiękową do filmu Franka Borzage’ego Siódme niebo z 1927 roku. Projekcja Upiora w operze będzie z jednej strony świetną okazją do posłuchania występu znakomitego artysty, z drugiej zaś umożliwi doświadczenie na własnej skórze tego, jak w dawnych czasach prezentowano filmy nieme.
19 kwietnia 2020, godz. 17.00
Spotkanie z organmistrzem Philippem Klaisem
Z okazji inauguracji organów serdecznie zapraszamy na spotkanie z organmistrzem Philippem Klaisem, właścicielem firmy Orgelbau Klais, która jest odpowiedzialna za budowę tego instrumentu, oraz z Tateo Nakajimą, inżynierem i autorem projektu akustycznego sal NFM. Goście podzielą się ze słuchaczami najważniejszymi informacjami dotyczącymi organów, a osoby szczególnie zainteresowane będą miały okazję do zadania nurtujących je pytań.
19 kwietnia 2020, godz. 18.00
Powrót do przeszłości – mistrzowie baroku
Ostatni z serii koncertów inaugurujących organy poświęcony zostanie muzyce okresu baroku i klasycyzmu. Jako solista wystąpi Ton Koopman, a partnerować mu będzie Wrocławska Orkiestra Barokowa.
W czasie koncertu usłyszymy cztery kompozycje Dietricha Buxtehudego – Preludium D-dur, mroczną Passacaglię d-moll, a także dwa dzieła związane z kulturą protestancką: preludia chorałowe oparte na tematach hymnów. W programie znalazło się dzieło Georga Friedricha Händla, lekki i melodyjny Koncert B-dur, wykonany po raz pierwszy w londyńskim Covent Garden Theatre w lutym 1736 roku. Dużym ładunkiem energii cechuje się dzieło mniej znanego przedstawiciela familii Bachów, Sonata D-dur Carla Philippa Emanuela, syna Johanna Sebastiana. Muzykę okresu klasycyzmu reprezentować będzie tylko jeden utwór – radosny i elegancki Koncert F-dur Josepha Haydna. Zabrzmi też anonimowy utwór Batalla famosa, kompozycja chętnie grywana przez Koopmana.
25 kwietnia 2020, godz. 18.00
W dawnym stylu
W pierwszej części koncertu usłyszymy kompozycje dwóch najsłynniejszych twórców doby baroku – Georga Friedricha Händla i Johanna Sebastiana Bacha. Ze względu na lekki, bogato ornamentowany i pełen wdzięku charakter Koncert organowy F-dur pierwszego z tych kompozytorów zyskał podtytuł „Kukułka i słowik”. II Suita orkiestrowa h-moll Bacha należy do najbardziej znanych i rozpoznawalnych dzieł orkiestrowych baroku. W tym zbiorze tańców znalazło się także miejsce dla Poloneza, całość zaś wieńczy krótkie, zwiewne i bardzo popularne Badinerie. Druga część koncertu zostanie poświęcona dziełom tworzonym w XX i XXI wieku.
22 maja 2020, godz. 19.00
Alpejskie szczyty | Organy symfonicznie
Pierwszy koncert symfoniczny z udziałem organów to niepowtarzalna okazja do wysłuchania jednej z najbardziej niezwykłych i spektakularnych symfonii w dziejach. Jest to dzieło, które stawia przed członkami orkiestry i dyrygentem wysokie wymagania. Sprostać im mogą tylko najlepsze zespoły i najlepsi mistrzowie batuty. Symfonia alpejska Richarda Straussa, bo o niej tu mowa, jest wielkim peanem na cześć piękna przyrody. Dzieło zostało podzielone na 22 odcinki obrazujące dzień spędzony w górach. Usłyszymy tu śpiew ptaków, szmer strumienia czy wreszcie gwałtowną burzę.
Grand Concerto jest trzecim z czterech koncertów organowych amerykańskiego kompozytora Stephena Paulusa. To dzieło przystępne, efektowne, barwne i wirtuozowskie.
24 maja 2020, godz. 18.00
Recital organowy Paula Jacobsa
Recital solowy znakomitego, rozpoznawalnego na całym świecie amerykańskiego organisty Paula Jacobsa to świetna okazja do wysłuchania pomysłowych interpretacji utworów nie tylko należących do kanonu, lecz także tych mniej znanych. W repertuarze charyzmatycznego artysty znajdują się zarówno kompozycje dawne, jak i współczesne. Jacobs jest jedynym organistą w historii, który zdobył nagrodę Grammy.
Pierwszą część koncertu wypełnią dzieła Johanna Sebastiana Bacha, twórcy uważanego obecnie za jednego z najbardziej genialnych i wszechstronnych kompozytorów w historii.
Alexandre Guilmant był francuskim organistą, pedagogiem i kompozytorem działającym w drugiej połowie XIX wieku. Pisał prawie wyłącznie na swój instrument. Brzmienie organów w jego organach jest kompletnie odmienne niż w utworach XVIII-wiecznych. Naśladuje ono pełne i masywne brzmienie orkiestry symfonicznej.
Oskar Łapeta