Popiersie Wojciecha Kossaka, współtwórcy Panoramy Racławickiej, odsłonięte zostało 15 czerwca z okazji 35-lecia udostępnienia monumentalnego obrazu we Wrocławiu. Pomnik stanął obok znajdującego się już w holu Muzeum „Panorama Racławicka” popiersia Jana Styki.
– Przypadająca 14 czerwca 2020 r. 35 rocznica udostępnienia Panoramy Racławickiej jest dla nas pretekstem do tego, aby przypomnieć jednego z jej współautorów – mówi Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu. – Obok Jana Styki to właśnie Wojciech Kossak uznawany jest za malarza, któremu to monumentalne dzieło szczególnie wiele zawdzięcza. O ile Jan Styka ma już swoje miejsce w Muzeum „Panorama Racławicka”, to Kossak nie został jeszcze tak spektakularnie upamiętniony. Dzięki utalentowanemu rzeźbiarzowi Tomaszowi Wenklarowi (absolwent ASP w Krakowie), dzięki skuteczności inicjatorki powstania podobizny Kossaka – kustosz Beacie Stragierowicz i wreszcie dzięki trosce Stowarzyszenia Przyjaciół Muzeum Narodowego we Wrocławiu oraz za sprawą hojności Wydziału Kultury Urzędu Miejskiego Wrocławia to się zmieniło. Dzisiaj także i ten malarz ma swój pomnik w Muzeum „Panorama Racławicka” Oddziale Muzeum Narodowego we Wrocławiu. I prezentuje się w nim nad wyraz godnie – z tym zawadiackim wąsikiem, tajemniczym, subtelnym uśmiechem i z tymi inteligentnymi oczami. Można rzec – Kossak jak żywy, jak malowany!.
Popiersie Wojciecha Kossaka (1856–1942) – współtwórcy Panoramy Racławickiej – to kolejna rzeźba Tomasza Wenklara wykonana dla Wrocławia. Wcześniej zrealizował on w stolicy Dolnego Śląska dwa pomniki: Wojciecha Korfantego i Ignacego Jana Paderewskiego oraz tablicę pamiątkową umieszczoną na budynku tzw. Nowej Giełdy upamiętniającą koncert Paderewskiego w 1891 r.
*****************************************************************
35 lat Panoramy Racławickiej we Wrocławiu
14 czerwca 1985 r. – po prawie czterdziestu latach starań – we Wrocławiu została otwarta Panorama Racławicka. Od momentu otwarcia do dziś cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem zwiedzających – rocznie ogląda ją prawie 400 tysięcy turystów z Polski i z zagranicy
Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu:
Ta rocznica, chociaż przypada w szczególnym i trudnym dla nas wszystkim czasie, jest przede wszystkim przypomnieniem. Przypomnieniem tego, czym jest to wyjątkowe dzieło sztuki; jak wielu osobom – w szczególności tym działającym w kilku Społecznych Komitetach Panoramy Racławickiej – jesteśmy wdzięczni za ich upór i konsekwencję w działaniu; jak powinniśmy docenić wielki wysiłek niemałej grupy konserwatorów, którzy przywrócili to dzieło do jego świetności w czasach lwowskich. To dzień, w którym możemy także powiedzieć, że ten wielki trud się opłacił. Bowiem blisko 11 milionów osób, które od 1985 r. już zobaczyło monumentalne dzieło Jana Styki i Wojciecha Kossaka, jest wyrazem nieprzemijającej popularności Panoramy Racławickiej.
Ten uroczysty dzień sprzed 35 lat przewodniczący Społecznego Komitetu Panoramy Racławickiej i rektor Uniwersytetu Wrocławskiego prof. Alfred Jahn wspominał słowami: „Spełniły się nasze oczekiwania, gdy otwarliśmy rotundę dla pierwszych zwiedzających. Patrzyliśmy na wzruszonych do łez starszych ludzi, pamiętających Panoramę ze Lwowa”. Dzisiaj nadal przy obcowaniu z tym wyjątkowym, a jedynym w swoim rodzaju monumentalnym obrazie nie brak emocji, nie brak słów podziwu i zachwytu. Nie sposób pozostać przy nim obojętnym. I chyba na tym polega fenomen Panoramy Racławickiej!
Romuald Nowak, kierownik Muzeum „Panorama Racławicka” Oddziału MNWr:
Mnożące się lawinowo po Sierpniu 1980 żądania udostępnienia Panoramy Racławickiej społeczeństwu i olbrzymia determinacja Polaków sprawiły, iż w końcu ówczesne władze podjęły działania mające na celu jej udostępnienie. Po ponad czterech latach olbrzymiej i mozolnej pracy Społecznego Komitetu Panoramy Racławickiej pod kierunkiem Alfreda Jahna, Zespołu Realizacyjnego kierowanego przez Danutę Wielebińską i Zespołu Konserwatorów dowodzonego przez Stanisława Filipiaka, 14 czerwca 1985 Panorama Racławicka została uroczyście otwarta. Temu wydarzeniu towarzyszyła ogromna radość, że oto po blisko czterdziestu latach starań i pokonywaniu różnych przeciwności udało się wreszcie pokazać monumentalne dzieło Styki i Kossaka, na które całe polskie społeczeństwo czekało z wielką wytrwałością. Tłumy zwiedzających – ponad pół miliona widzów rocznie – były tego najlepszym dowodem. Po latach zwodzeń władz niewiele osób wierzyło, że Panorama została otwarta na dłużej, dlatego wszyscy chcieli obejrzeć ją niemal natychmiast. W pierwszych latach funkcjonowania każde jej zamknięcie z powodu prowadzenia prac remontowych wywoływało niepokój, że może być zamknięta na zawsze. Wielu wieszczyło, że jako muzeum jednego dzieła sztuki szybko opatrzy się i znudzi się widzom.
Tymczasem po 35 latach od jej udostępnienia Panorama trwale wpisała się w pejzaż kulturalny Wrocławia i cieszy się niesłabnącym powodzeniem zwiedzających. Do dziś odwiedziło rotundę prawie 11 milionów widzów, wśród których znalazł się tak dostojny gość jak papież Jan Paweł II, który – zaskakując wszystkich – odwiedził Panoramę 1 czerwca 1997.
Jedni odwiedzają Panoramę ze względu na wzniosły, patriotyczny temat, przypominający chlubne dzieje polskiego oręża i walkę narodu polskiego o niepodległość, inni ze względu na niepowtarzalną iluzję przestrzeni i mistrzostwo w jej ukazaniu.
Chcąc sprostać tak wielkiemu zainteresowaniu i by w godny sposób przyjmować przybywających z różnych stron świata turystów, stale przez te dziesięciolecia unowocześniane było techniczne oprzyrządowanie rotundy, tak aby machina obsługująca rocznie blisko 400 tysięcy widzów działała bez jakichkolwiek zakłóceń. Obecnie komentarza opisującego malowidło można wysłuchać jednocześnie w szesnastu językach, dostępna jest także audiodeskrypcja ułatwiająca oglądanie dzieła Styki i Kossaka osobom niedowidzącym. Technikę wspiera w Muzeum „Panorama Racławicka” nowoczesna organizacja i zarządzanie, dzięki którym możemy elastycznie dostosowywać się do potrzeb zwiedzających.
Kalendarium
21 lipca 1946 – Panorama Racławicka została przywieziona ze Lwowa do Wrocławia
1947 – powołana została Komisja Odnowienia Panoramy Racławickiej z prof. Eugeniuszem Geppertem na czele
1949 – dzieło trafiło do sali gimnastycznej szkoły przy ul. Kleczkowskiej, gdzie zostało oczyszczone, wyprasowano jego załamania, opisano zniszczenia i zinwentaryzowano oderwane fragmenty
1953 – Panorama została przeniesiona do ówczesnego Muzeum Śląskiego (obecnie Muzeum Narodowe we Wrocławiu)
1956 – powołany został 2. Komitet Odbudowy Panoramy Racławickiej pod przewodnictwem prof. Stanisława Dawskiego
1957 – rozwinięte zostały bryty, ponownie zinwentaryzowane i podklejone nowym płótnem; fragment z Tadeuszem Kościuszką był eksponowany w muzealnym lapidarium
1958 – rozstrzygnięto konkurs na projekt rotundy, który wygrało małżeństwo architektów Ewa i Marek Dziekońscy
1966–1967 – zbudowano rotundę w Parku Słowackiego
1973–1980 –Panorama Racławicka przechowywana była w Hali Ludowej
12 czerwca 1980 – płótno Panoramy wywiezione zostało z Wrocławia do Warszawy
10 października 1980 – powołany został 3. Społeczny Komitet Panoramy Racławickiej z prof. Alfredem Jahnem na czele
14 listopada 1980 – powrót Panoramy Racławickiej do Wrocławia
21 listopada 1981 – malowidło zostało przewiezione z miejsca tymczasowego przechowywania w Muzeum Architektury do rotundy, w której rozpoczęła się konserwacja płótna
1981–1985 – konserwacja Panoramy Racławickiej
14 czerwca 1985 – uroczystość otwarcia Panoramy Racławickiej we Wrocławiu i ponowne jej udostępnienie publiczności