Muzyka I Rzeczypospolitej. Music of the First Commonwealth
Seria płyt z utworami polskich kompozytorów XVII i XVIII wieku w wykonaniu Wrocław Baroque Ensemble pod dyrekcją Andrzeja Kosendiaka jest wydawana przez Narodowe Forum Muzyki i CD Accord od 2012 roku. Cykl tworzą po dwa albumy z dziełami Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, Bartłomieja Pękiela i Marcina Mielczewskiego oraz płyty poświęcone Marcinowi Józefowi Żebrowskiemu i Stanisławowi Sylwestrowi Szarzyńskiemu.
Jeszcze kilkanaście lat temu wiele utworów prezentowanych na tych albumach nie było znanych. Dzieła są wykonywane w takich opracowaniach, w jakich były lub mogły być grywane przed stuleciami. O wartości serii świadczy też pieczołowicie zaprojektowana i spójna szata graficzna oraz zawarte w materiałach eseje, których autorami są badacze zajmujący się twórczością danego kompozytora. Składający się z ośmiu płyt cykl formuje pewną zamkniętą całość zarówno pod względem muzycznym, jak i wydawniczym – każdy komplet albumów jest zamknięty w ekskluzywnym, niezwykle eleganckim etui, a do zestawu dołączona jest mapa XVII-wiecznej Polski.
Na płytach znalazła się muzyka z czasów I Rzeczypospolitej. Czasy baroku i klasycyzmu były dla Polski okresem rozkwitu w nauce i sztuce, również w dziedzinie muzyki, czego dowodzi wysoka jakość repertuaru zawartego na albumach wydanych przez NFM. Kapela dworu Wazów, w której działali Bartłomiej Pękiel, Marcin Mielczewski i Adam Jarzębski, była jednym z czołowych zespołów europejskich. Muzyka wykonywana w katedrze na Wawelu w XVII i w pierwszej połowie XVIII wieku, a szczególnie w czasach, gdy działał tam Grzegorz Gerwazy Gorczycki, charakteryzowała się wybitnie wysokim poziomem artystycznym. Lata 50. i 60. XVIII wieku to z kolei rozkwit Kapeli Jasnogórskiej, możliwy w dużej mierze dzięki Marcinowi Józefowi Żebrowskiemu – wczesnoklasycznemu twórcy, którego dzieła dorównują pod względem jakości młodzieńczym utworom Mozarta. Warto zauważyć oddziaływanie polskich kompozytorów na inne ośrodki europejskie, np. odpisy utworów Marcina Mielczewskiego znajdujemy od Lubeki, przez miasta Saksonii, Moraw i Śląska, aż po Smoleńsk, a nawet Moskwę. Trzon wokalno-instrumentalnego zespołu Wrocław Baroque Ensemble uzupełniają muzycy zagraniczni. To międzynarodowe grono artystów dobrze ze sobą zgranych i kochających polską muzykę dawną.
Większość albumów wydanych w ramach tego cyklu była nominowana do nagrody Fryderyk, a w 2019 r. zdobyła ją płyta Mielczewski II („Album roku – muzyka dawna”). Krążki zostały także nagrodzone innymi wyróżnieniami – m.in. pierwszy album z dziełami Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego otrzymał Wrocławską Nagrodę Muzyczną.
Seria płyt realizowana pod kierownictwem Andrzeja Kosendiaka przyczynia się do propagowania polskiej muzyki na świecie. Wyjątkowo nagrane i wydane, zaopatrzone w niezwykle wartościowe merytorycznie eseje oraz eleganckie etui, albumy są doskonałą wizytówką Polski. Zestaw ten będzie miał zastosowanie zarówno w kraju – we wszystkich placówkach edukacyjnych oraz instytucjach kulturalnych, jak i za granicą, ze szczególnym uwzględnieniem placówek dyplomatycznych – wszędzie tam, gdzie pragniemy chwalić się naszym wyjątkowym bogactwem kulturalnym.
Grzegorz Gerwazy Gorczycki I (NFM 17, ACD 186)
Wiele razy miałem okazję wykonywać utwory Gorczyckiego, utwierdzając się w przeświadczeniu o wyjątkowym kunszcie tego twórcy. Niniejsze nagranie stanowi niejako sumę tych doświadczeń.
Andrzej Kosendiak, fragment tekstu zamieszczonego w booklecie dołączonym do płyty
Grzegorz Gerwazy Gorczycki II (NFM 26, ACD 211)
Melomani
zainteresowani muzyką
dawną
otrzymują
nową
płytę
z utworami wybitnego staropolskiego kompozytora
z czasów
późnego
baroku – Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego (1665-1734). Zamieszczono
tu jego dwa cykle mszalne w obsadzie a cappella: Missa
Rorate II
i Missa
Paschalis,
cztery hymny w stylu motetowym, koncert kościelny
In
virtute Tua
i dwa duże
dzieła
wokalno-instrumentalne: Conductus
funebris
i Litaniae
de Providentia Divina.
(…) Ta właśnie
różnorodność
gatunków oraz wysoki poziom twórczego rzemiosła
stanowią
o wybitnej randze Gorczyckiego w dziejach muzyki staropolskiej.
Elżbieta Zwolińska, fragment eseju zamieszczonego w booklecie dołączonym do płyty
Bartłomiej Pękiel I (NFM 30, ACD 222)
Utwory utrwalone na płycie zachowały się w muzykaliach katedry wawelskiej. Są to dwa pełne cykle mszalne, przedzielone w nagraniu trzema motetami opartymi na tekstach łacińskich, oraz dwie kolędy łacińskie. Łączy te utwory podobna, ale nie identyczna obsada, mianowicie 4-głosowy zespół wokalny, z tym że pierwsza z mszy i motety przeznaczone są ad aequales, czyli na głosy równe (męskie), a druga msza i kolędy wymagają też głosu wysokiego. (…) Nagrane utwory stanowią „wizytówkę” tego nurtu twórczości Bartłomieja Pękiela, który w jego czasie był określany pojęciem stile antico lub prima pratica.
Elżbieta Zwolińska, fragment eseju zamieszczonego w booklecie dołączonym do płyty
Bartłomiej Pękiel II (NFM 44, ACD 240)
Cieszę się, że mogę przedstawić Państwu drugą już płytę z dziełami kompozytora związanego z dworem Wazów – Bartłomieja Pękiela. Poświęcona została mszy – formie, która od średniowiecza po dzień dzisiejszy jest obecna w muzyce europejskiej. Cykle mszalne prezentowane na płycie charakteryzują się różnorodną stylistką. Pokazuje to, jak odmiennie siedemnastowieczni kompozytorzy traktowali tę formę nawet w obrębie własnej twórczości.
Andrzej Kosendiak, tekst pochodzi z bookletu dołączonego do płyty
Marcin Mielczewski I (NFM 34, ACD 227)
Na płycie wydanej w ramach cyklu prezentującego twórczość mistrzów polskiego baroku pod dyrekcją Andrzeja Kosendiaka znalazły się utwory koncertujące (w tym wielkoobsadowe), a także dwie canzony najpopularniejszego polskiego kompozytora XVII wieku – Marcina Mielczewskiego. Nagrania dokonano w doskonałej akustycznie Sali Głównej Narodowego Forum Muzyki. Płyta jest częścią projektu wydawnictw realizowanych w ramach programu Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016.
Tekst pochodzi z bookletu dołączonego do płyty
Marcin Mielczewski II (NFM 50, ACD 248)
Przedstawiamy Państwu płytę wydaną w roku setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. W czasie jubileuszu pamiętamy o tych, którzy oddali życie za ojczyznę, o tych, którzy przyczynili się do podtrzymania rodzimej kultury w latach zaborów, wreszcie o tych, którzy doprowadzili do odzyskania suwerenności zarówno przez działania militarne, jak i dyplomatyczne. Natomiast niezbyt często pamiętamy, do czego pokolenia Polaków tęskniły w XIX wieku, w czasach, gdy Polski nie było na mapie Europy. (…) Polacy postrzegają I Rzeczpospolitą głównie poprzez pryzmat jej politycznej świetności, potęgi terytorialnej i wojskowej, dzięki którym Polska w sojuszu z Litwą, a później jako Rzeczpospolita Obojga Narodów zyskała w Europie wielkie znaczenie, począwszy od XV do schyłku XVIII wieku. A przecież był to także okres rozkwitu w nauce i sztuce, również w dziedzinie muzyki. Kapela dworu Wazów, w której działali Marco Scacchi, Bartłomiej Pękiel, Marcin Mielczewski i Adam Jarzębski, była jednym z czołowych zespołów europejskich.
Andrzej Kosendiak, tekst zamieszczony w booklecie dołączonym do płyty
Marcin Józef Żebrowski (NFM 58, ACD 258)
Zawarte na niniejszym albumie dzieła Marcina Józefa Żebrowskiego są najdoskonalszym przykładem późnobarokowej twórczości europejskiej – zarówno od strony formalnej, jak i wziąwszy pod uwagę kunszt, retorykę, walory brzmieniowe oraz ładunek emocjonalny. Te wszystkie cechy stawiają twórczość kompozytora na równi z uznanymi dziełami powstającymi ówcześnie w innych krajach, a także świadczą o najwyższym poziomie muzyki polskiej XVIII wieku.
Andrzej Kosendiak, tekst zamieszczony w booklecie dołączonym do płyty
Stanisław Sylwester Szarzyński (NFM 54, ACD 261)
Na niniejszej płycie znalazło się dziesięć utworów Stanisława Sylwestra Szarzyńskiego – są to wszystkie zachowane dzieła kompozytora. Ich wyjątkowe piękno i najwyższy poziom artystyczny świadczą jak najlepiej o swoim twórcy – na podstawie znanych nam kompozycji można umieścić go wśród największych osobowości muzycznych ówczesnego świata. Mimo śladowej liczby zachowanych dzieł Szarzyński na zawsze pozostanie chlubą Polski, a naszym obowiązkiem jest pamiętać o jego muzyce, chronić ją, cenić, a także jak najszerzej ją promować.
Andrzej Kosendiak, tekst zamieszczony w booklecie dołączonym do płyty
(Materiały NFM)