250. rocznica urodzin Ludwiga van Beethovena to wyjątkowa okazja do bliższego poznania twórczości jednego z największych geniuszy w całej historii muzyki. W obchody aktywnie włącza się także Narodowe Forum Muzyki, organizując Akademię Beethovenowską.
Tak o festiwalu wypowiada się jego dyrektor programowy Jarosław Thiel:
„Rewolucje. Te polityczne bardzo często przynosiły korzyść jedynie wybranym, kosztem dramatu wielu innych ludzi, dlatego też zrobienie rachunku zysków i strat jest w ich przypadku tak niezwykle trudne. Te muzyczne wydają się w ocenie nie mniej ambiwalentne. Na szczęście jednak ich skutkiem było co najwyżej kilka obdartych pięści i nosów co bardziej krewkich miłośników takiego czy innego stylu muzycznego – bezpośredniej krzywdy nikomu nie wyrządzały. A mimo to zmieniały świat. Zwykle na ich czele stali powiewający flagą własnego geniuszu (i własnego ego) wybrańcy bogów, jakże często zapominający o poprzednikach i kolegach, z których dorobku najpierw obficie czerpali, by potem go kontestować. Niektórzy uważają, że tak było właśnie z Beethovenem. Przecież pisał kwartety smyczkowe tak jak Haydn, symfonie tak jak Mozart, a opery (jedną – sic!) nie lepiej od nich obydwu. Jaki więc z niego rewolucjonista? A jednak muzyka po Beethovenie nie jest taka sama jak wcześniej, również sposób, w jaki myślimy o muzyce nie jest już taki sam. Nigdy wcześniej opera nie była komentarzem bieżących wydarzeń politycznych, nigdy wcześniej symfonia w sposób tak czytelny nie była nośnikiem niewyrażalnych, ale przecież tak silnie odczuwanych znaczeń, nigdy wcześniej kwartet smyczkowy nie testował wytrzymałości słuchaczy na eksperyment, w końcu nigdy wcześniej ARTYSTA nie miał takiej moralnej wyższości nad władcami i politykami – i to nie w sensie godziwości swojego prywatnego życia, lecz prawa do osądzania świata jedynie na mocy tego, że został obdarowany talentem. Jeżeli przypisujemy dziś tak doniosłe znaczenie muzyce, a szerzej: sztuce, i nadajemy tak szczególną rangę artystom, to źródeł tej postawy możemy doszukiwać się także w rewolucji (jednak?) Beethovena.
Narodowe Forum Muzyki świętuje ze wszystkimi 250-lecie urodzin jednego z największych geniuszy w dziejach ludzkości. Oprócz szeregu koncertów prezentowanych w całym sezonie artystycznym, jednym z najważniejszych momentów w obchodach jubileuszu będzie doroczna Akademia Muzyki Dawnej – Akademia Beethovenowska. Legendarny Jos van Immerseel i debiutujący Butter Quartet, muzyka kameralna, symfonie i jedyna opera mistrza, Fidelio, koncert-opowieść o Beethovenie dla dorosłych, wykłady oraz wystawy instrumentów i Beethovenowskich rękopisów. Beethoven w pigułce. Wydaje się, że wszystko o nim już wiemy. Czy na pewno?”.
Koncerty w ramach Akademii Beethovenowskiej
Sonaty skrzypcowe
27 lutego 2020, godz. 19.00
Sonaty skrzypcowe Ludwiga van Beethovena to nie tylko kamienie milowe w rozwoju tego gatunku. To przede wszystkim pełne wyrazu utwory, które nadal przemawiają do słuchaczy na całym świecie.
Beethoven pozostawił po sobie dziesięć sonat przeznaczonych na skrzypce i fortepian. Dzieła te powstały na przestrzeni czternastu lat. Pierwsze trzy, napisane w 1798 roku i zebrane w op. 12, zostały zadedykowane kompozytorowi Antonio Salieremu, który przeszedł do historii jako rywal Wolfganga Amadeusa Mozarta. Pod względem stylistyki są one jeszcze dziełami bliskimi umiarkowanej i eleganckiej muzyce klasycyzmu. W późniejszej, szczególnie popularnej V Sonacie (zwanej ze względu na pogodny, liryczny charakter „Wiosenną”), oba instrumenty partnerują sobie, podczas gdy we wcześniejszych, klasycznych przykładach tego gatunku to fortepian nadawał ton całej opowieści. Ostatnie dzieła, reprezentowane przez IX Sonatę „Kreutzerowską” i X Sonatę, to już utwory zdecydowanie bardziej rozbudowane i skomplikowane, o większej głębi emocjonalnej, pełne zaskakujących kontrastów oraz zmian nastroju.
Wybrane sonaty skrzypcowe Ludwiga van Beethovena zaprezentuje ceniona za wykonania muzyki dawnej skrzypaczka Midori Seiler, której towarzyszyć będzie grający na fortepianie historycznym Jos van Immerseel. Jest to artysta niezwykle wszechstronny, który występuje także jako klawesynista i dyrygent.
Rewolucja w muzyce
28 lutego 2020, godz. 19.00
Symfonie Beethovena są dowodem geniuszu tego kompozytora rewolucjonisty bez skrupułów przełamującego gatunkowe konwencje i bezkompromisowo poszukującego własnych rozwiązań. Równie nietypowa, nieszablonowa i intrygująca będzie formuła niniejszego wydarzenia.
Koncert z fragmentami symfonii Beethovena będzie zwieńczeniem kursu mistrzowskiego, podczas którego belgijski dyrygent Jos van Immerseel wprowadzi adeptów dyrygentury w tajemnice kryjące się w partyturach autora Symfonii „Pastoralnej”. Wykonawcy zaprezentują publiczności rezultaty swoich dociekań w postaci interpretacji tych utworów.
Koncert poprowadzi dyrektor artystyczny Wrocławskiej Orkiestry Barokowej – Jarosław Thiel. Będzie to jedyne w swoim rodzaju połączenie pełnej swady narracji, współczesnych multimediów oraz interakcji ze słuchaczami. Publiczność będzie miała także okazję uczestniczyć w prezentacji fortepianów historycznych. Zaproszeni zostaną do niej nie tylko muzycy z orkiestry, którzy wykonają krótkie fragmenty sonat, lecz także ochotnicy z widowni. Na koniec wszyscy zgromadzeni wspólnymi siłami zaśpiewają Odę do radości z IX Symfonii, jeden z najbardziej znanych i rozpoznawalnych motywów z twórczości Beethovena.
Drogi do Beethovena | The Butter Quartet
29 lutego 2020, godz. 19.00
Chociaż dorobek Beethovena jest wyjątkowy, artysta nie działał w próżni. Inspirował się dziełami współczesnych mu kompozytorów, z których niektórzy są obecnie całkowicie zapomniani. W programie koncertu znajdą się kwartety smyczkowe cenionych przez Beethovena twórców.
Do poważanych przez tego kompozytora, a i zapamiętanych dobrze przez historię artystów należał Joseph Haydn. Ten czołowy reprezentant muzyki klasycyzmu słusznie uważany jest za twórcę najważniejszych form instrumentalnych, w tym kwartetu smyczkowego.
Joseph Leopold Eybler, zapomniany dziś twórca, przyjaźnił się blisko z Wolfgangiem Amadeusem Mozartem. Jako kompozytor Eybler był szczególnie ceniony za swoje utwory kameralne. Popularnością i uznaniem w owych czasach cieszył się także urodzony w Bratysławie Johann Nepomuk Hummel. Utwory obu tych kompozytorów nie są tak rozpoznawalne jak dzieła autora Missa solemnis, bez wątpienia jednak warto je poznać i rozszerzyć swoją wiedzę na temat tworzonej w tym czasie muzyki.
Fidelio
1 marca 2020, godz. 19.00
Fidelio to jedyna opera Ludwiga van Beethovena. Jest wyrazem republikańskich poglądów kompozytora, sprzeciwem wobec tyranii, a także dowodem wielkiej wiary w potęgę miłości.
Akcja dzieła rozgrywa się w okolicach Sewilli w Hiszpanii. Jego treść dotyczy losów pary małżeńskiej – Leonory i Florestana. Mężczyzna przetrzymywany jest w zarządzanym przez Don Pizarra więzieniu. Bohaterka, chcąc dotrzeć do męża, przybiera męskie przebranie i zatrudnia się jako tytułowy Fidelio w charakterze pomocnika dozorcy więziennego, Rocca. Staje się to przyczynkiem do rozmaitych perypetii, które ostatecznie rozwiązują się pomyślnie. Nikczemny Don Pizarro sam trafia do więzienia, a Leonora razem z przyjacielem Florestana, Don Fernandem, uwalnia swojego małżonka z okowów.
Dzieło to pozostaje dowodem niekwestionowanego idealizmu Beethovena. Pomimo chęci twórca nie mógł się zdecydować na napisanie żadnej innej opery. I choćby z tego powodu wykonanie Fidelia stanowi atrakcyjny element bieżącego sezonu artystycznego.
Oskar Łapeta